W stronę nowego paradygmatu adaptacji obszarów wiejskich do zmian klimatu

Relacja z wizyty badawczej w Szwajcarii.

Na szczycie Rigi (kanton Schwyz), pozostającym jedną z największych atrakcji turystycznych Szwajcarii (fot. © getyourguide.pl / Jarosław Wandzel / © schweizeraktien.net)

W obliczu nasilających się zmian klimatycznych transformacja sposobu zarządzania przestrzenią wiejską staje się jednym z kluczowych wyzwań współczesnych badań stosowanych. W kwietniu 2025 r. zespół badawczy z Polski pod przewodnictwem dr. hab. inż. Jacka Pijanowskiego, prof. URK, w ścisłej współpracy ze szwajcarskimi partnerami, odbył serię seminariów i prac terenowych w Szwajcarii. Głównym celem było poszukiwanie skutecznych, zintegrowanych rozwiązań zwiększających odporność gmin wiejskich na postępujące zmiany klimatyczne.

Sesje warsztatowe w Technopark Zürich – centrum szwajcarskich klastrów innowacji (fot. Jarosław Wandzel)

Sesje warsztatowe zorganizowane w Technopark Zürich, prowadzone w trybie dialogu eksperckiego, pozwoliły na prezentację oraz wstępną walidację modelu przestrzennej transformacji dla gminy pilotażowej w Polsce na podstawie doświadczeń z pilotażowych badań szwajcarskich zrealizowanych na zlecenie Federalnego Urzędu Rolnictwa Szwajcarii. Dyskusje koncentrowały się wokół kwestii integracji danych klimatycznych z lokalnymi procesami planistycznymi oraz mechanizmami partycypacji społecznej. Duży nacisk położono na praktyczne aspekty cyfrowej wizualizacji wyników modelowania i ich wykorzystanie w procesach decyzyjnych.

Terenowe komponenty badań, obejmujące regiony Rigi, Lucerna i Diemtigtal, umożliwiły ocenę istniejących strategii adaptacyjnych w szwajcarskich obszarach górskich. Obserwacja rozwiązań w zakresie zrównoważonej turystyki, ochrony krajobrazu i zarządzania ryzykiem klimatycznym dostarczyła cennych wzorców możliwych do adaptacji w kontekście przedgórza karpackiego w Małopolsce.

Międzynarodowy zespół w gminie Diemtigten (kanton Berno) – modelowym obiekcie badawczym w Szwajcarii, kwiecień 2025 r. (fot. © bernerzeitung.ch / Jarosław Wandzel)

Aktualna faza badań opiera się na fundamentach wypracowanych w ramach prac przygotowawczych zrealizowanych w Krościenku nad Dunajcem w listopadzie 2024 r. z udziałem prof. dr hab. inż. Urszuli Litwin oraz dr. hab. inż. Jacka Pijanowskiego, prof. URK. Wówczas to, podczas czterodniowego seminarium naukowego, dokonano szczegółowej diagnozy lokalnych uwarunkowań klimatyczno-przestrzennych oraz określono matrycę kluczowych interesariuszy projektu. Wspólne warsztaty z udziałem przedstawicieli administracji wszystkich szczebli, organizacji branżowych oraz środowisk naukowych umożliwiły budowę scenariuszy rozwoju odpornościowego w warunkach rzeczywistych.

Międzynarodowy zespół w gminie Krościenko nad Dunajcem – modelowym obiekcie badawczym w Polsce, listopad 2024 r. (fot. © westerncamp.pl / Ewelina Dyda)

Efektem obu etapów — polskiego i szwajcarskiego — jest wypracowanie nowatorskiego podejścia metodologicznego, którego kluczowym komponentem będzie innowacyjny ekosystem modelowania zmian w czasie rzeczywistym. To narzędzie, w opinii ekspertów, stanowić ma istotny przełom w integracji danych naukowych z praktyką planowania przestrzennego i prac urządzeniowo-rolnych. Jak wskazano w oficjalnej rekomendacji projektu z Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi, nowe narzędzia łączyć będą modelowanie scenariuszy klimatycznych, zarządzanie partycypacją społeczną, wizualizację przestrzenną wyników oraz narzędzia wspierające strategiczną transformację krajobrazu. Już obecne wyniki badań wskazują, że odporność gmin wiejskich na zmiany klimatyczne w przyszłości wymagać będzie również nowego paradygmatu zarządzania – opartego na wiedzy, partycypacji i elastycznym, scenariuszowym podejściu do rozwoju.

Niezwykle emocjonalnym akcentem wizyty w Szwajcarii było odwiedzenie przez polską delegację budynku głównego Politechniki Federalnej w Zurychu (ETH Zürich), gdzie znajduje się tablica pamiątkowa poświęcona Profesorowi Gabrielowi Narutowiczowi – wieloletniemu dziekanowi Wydziału Budownictwa Wodnego tej najbardziej renomowanej uczelni technicznej w Europie oraz pierwszemu prezydentowi Rzeczypospolitej Polskiej. To wyjątkowe miejsce szczególnie mocno podkreśla silne więzy łączące historycznie polską i szwajcarską naukę, stanowiąc symbol wzajemnego szacunku między naszymi narodami.

Od lewej: dr hab. inż. Jacek Pijanowski, prof. URK, Diego Salmeron – członek zarządu Swiss Land Management Foundation oraz dyrektor generalny i członek rady nadzorczej LEP Consultants AG Zürich w towarzystwie Stanisława Tkaczyka – wójta gminy Krościenko nad Dunajcem (fot. Jarosław Wandzel)

Redakcja